‘Boeken vormden uiteraard een werk van de verbeelding. Wanneer iemand die hem vroeg wat hij aan het lezen was en hij Hemingway of Faulkner antwoordde, daarop reageerde met: ‘‘Maar dat is toch niet voor kinderen! Je begrijpt daar toch niets van!’, leek hem dat een volslagen zinloze opmerking. Boeken begreep je niet, boeken moest je lezen - woord voor woord, zin voor zin - en tegelijk moest je je daar iets bij voorstellen. Of het nu om een kinderboek of een ander boek ging, het was toch steeds hetzelfde. ‘‘Julienne, vind je nu echt dat dat een boek voor hem is?’’ Zijn moeder zei echter gelukkig steeds: ‘‘Laat dat kind nu, hij is braaf.’’ Voor haar waren er ook alleen maar mooie en minder mooie boeken.’
Aan het woord is Eric de Kuyper die terugkijkt op de vakanties aan zee in Oostende, waar de kleine Eric de Kuyper boeken leende bij een door Amerikaans overheidsgeld (de wederopbouw!) gefinancierde bibliotheek. Deze kleine De Kuyper is niet het soort kind dat zich veel gelegen laat liggen aan wat hoort en wat niet hoort, hij kijkt met een onbevangen (en kritische) blik om zich heen en leest en bekijkt wat hij wil lezen en bekijken. Een beetje een kleine betweter was het, die De Kuyper, maar wel een die een erg originele blik op de dingen werpt, in het prachtige Aan zee.
Natuurlijk is het de volwassen De Kuyper die het allemaal opschrijft, maar iets van de onbevangen blik van het kind heeft hij behouden, al blaast de latere door Roland Barthes en Algirdas Greimas gekerstende semioticus al een partij mee. En de filmkenner De Kuyper, de voyeur De Kuyper (die een studie maakt van de manier waarop een bepaalde jongen zich presenteert in een modieuze, ‘functionele’ zwemslip), zomer in, zomer uit. En de architectuurbeschouwer De Kuyper. En zo voort en zo verder.
Aan zee, het literaire debuut van De Kuyper, is geboren uit de theorie. Het boek Filmische hartstochten uit 1984 bevatte korte, autobiografische intermezzi. Uitgever Henk Hoeks van SUN vroeg hem om die uit te werken tot een boek, en aldus geschiedde. Met spectaculair resultaat, want Aan zee bleek in 1988 de opmaat voor een reeks succesvolle boeken met autobiografische stukken, essays en korte beschouwingen, met als laatste publicatie Applaus, verschenen bij Vantilt (waar nu ook de herdruk van Aan zee is uitgekomen).
Jammer genoeg heeft De Kuyper zijn autobiografie niet uitgebreid tot de jaren vijftig, zestig en zeventig, toen hij onder meer werkte bij de BRT (waar hij een bekend filmprogramma had), studeerde in Parijs en in Nijmegen een flamboyante docent aan de KUN werd (met oranje pruik en in Kuifje-kostuum). Ik zou die jaren graag eens op papier willen zien schitteren en vonken in De Kuypers schrijfstijl. De Kuyper over het filmprogramma De andere film... De Kuyper over Barthes en Greimas... De Kuyper over die merkwaardige academische wereld in Nijmegen... Hopelijk komt het er nog eens van.
Aan zee is een studie naar een vervlogen tijdperk, maar ook een studie naar wat er nog over is van het kind in de auteur. Oostende, een badplaats in verval als De Kuyper Aan zee publiceert, wordt opgeroepen in korte taferelen, in beschouwingen over het kinderspel, in verhalen over tantes, neefjes en nichtjes, over Bontje, de alles-bestierende en boven alle partijen staande grootmoeder, over verliefdheid en de erotiek van de zwembroek, nou ja, over van alles. En aan het eind van het boek is de wereld die de jonge De Kuyper kende uit elkaar gevallen.
Dat wil zeggen: in het echt is die wereld uit elkaar gevallen. In Aan zee, die merkwaardige hommage aan Oostende en aan de wereld van het kind, is die wereld nog springlevend, ook 27 jaar na verschijnen van de eerste druk.
De herdruk van Aan zee verscheen bij Vantilt. Zie hier voor meer informatie.
Laatste reacties