Koenraad Goudeseune, Tom Lanoye, Ruth Joos

Het goddelijke monster van Tom Lanoye is voor televisie verfilmd. De eerste aflevering dit weekend maakte wat los. Heel West-Vlaanderen in rep en roer. Voor De Contrabas behandelt Koenraad Goudeseune de manier waarop de serie door radiovrouw Ruth Joos werd beschreven in haar column, die ze voor De Standaard schrijft. Het woord is aan Goudeseune:

Over Ruth Joos

Qua kritiek op de eerste aflevering van de verfilming van Het goddelijke monster was het vooral uitkijken naar het oordeel van Ruth Joos, radio 1 coryfee. In De Standaard krijgt deze jonge vrouw een heuse column en voor het becommentariëren van de eerste aflevering van het monster trok ze er meteen de helft voor uit. We worden in die column, niemand weet goed waarom, plots met u aangesproken. Van zodra het over de monstertrilogie van Tom Lanoye gaat, is de lezer plots een met egards te bejegenen persoonlijkheid. U dus. 'En u was blij,' schrijft ze ergens halverwege.

Het mens heeft weliswaar een warme radiostem, schrijven kan ze voor geen meter. Trucjes die misschien op de radio werken en waarvoor je ter karakterisering woorden als gloedvol, bezield en vloeiend in de mond zou kunnen nemen, falen jammerlijk op papier. Laten we haar stukje eens van naderbij bekijken.

'En u was blij', schrijft ze. Was ik dat? Was ik blij met de eerste aflevering van het monster? Op facebook schreef ik dat het me af en toe aan Desperate Housewives deed denken, Jan Pollet en Hans Kloos vonden die oprisping leuk.

Waarom we als lezer plots door Ruth Joos met u worden aangesproken, ik heb eerlijk gezegd geen idee, behalve een bekakt: literatuur mevrouw, mijnheer, nu hebben we het over literatuur, literatuur van de bovenste plank, literatuur van Tom Lanoye.  Na de eerste helft van haar stukje, waarin ze op een drafje Zomergasten en Komen eten afwikkelt en en passant ook nog reclame maakt voor een radioprogramma van eigen huis, is thans een groot moment aangebroken, aan de hand waarvan deze radiobedpan (en zij alleen, lijkt het wel), het nieuwe televisieseizoen voor geopend verklaart. Het leven, en de geschiedenis ervan is voortaan opgesplitst in de tijd VOOR het monster en de tijd DAARNA.

En u was blij.

Ze schrijft: 'Enigszins verbaasd las u in alle kritieken de vraag of het publiek de niet rechtlijnige verhaalstructuur wel zou pikken.'

Hé, wat krijgen we nu? Ik las dat nergens. En hoe komt deze warme, gloedvolle, bezielde radiostoof er bij dat ook maar één zo'n kritiek mijn warme belangstelling geniet, laat staan allemaal? Nogmaals, het goede mens kan niet schrijven. Dat is niet zo erg. Er zijn wel meer mensen met een boeiende job die niet kunnen schrijven. Wat ik wel erg vind, heel erg zelfs, is dat een kwaliteitskrant vindt dat Ruth Joos wel kan schrijven en haar daarvoor ook ruimte geeft. Dat vind ik niet alleen heel erg, ik vind dat godgeklaagd. Want wat doet dit kachelvrouwtje van radio 1 eigenlijk meer dan de jubel bejubelen? De verfilming van de monstertrilogie is goed, omdat ook de ronde goed was, en, noteert ze grootmoedig, 'zelf verwijst de regisseur in interviews naar dat programma.' Bewijs van wat er in de wiskunde bewezen moest worden is hierbij geleverd.

Overigens, de gelaagdheid van het monster en de vraag of het kijkvee slim genoeg is het allemaal te volgen,- dat viel toch reuze mee? Een gemiddelde aflevering van Desperate housewives opereert ongeveer met een zelfde arsenaal aan visiefoefjes, digitale kunstjes en schakelen in de tijd. Wie veronderstelt dit radiohaardvuur eigenlijk bij u? Tony Corsari?

Maar laten we verder lezen. Ze schrijft: 'Hans Herbots heeft met alle mogelijke inzetbare middelen een beeldtaal gezocht bij de exquise excuberantie van het werk van Tom Lanoye.'

Let u eens op het lelijke woordenpaar 'exquise excuberantie'. En op het klungelige 'alle mogelijke inzetbare middelen'. Het moet zijn dat taal niet zo nauw luistert op de radio, of dat je er een pluim voor krijgt als je dit soort frazen vloeiend uit je bek krijgt, maar op papier geven ze een zweterige indruk.

Raakte de radiostoof vermoeid? Het zou kunnen, want in plaats van zelf eens met een onderbouwd argument op de proppen te komen, laat ze het woord liever aan Tom Lanoye en diens (uit Sprakeloos! Schooljuffrouwvingertje!) literair testament. Volgt een citaat dat is wat het is. Lanoye houdt niet van less is more. Jammer genoeg.

Maar we zijn er nog niet helemaal.

De sympathieke radioradiator pakt ook uit met haar kennis van de oude grieken, en noteert, niet zonder intellectuele trots: 'Ja, zelfs de choreografie van de drie zusters die opereren als een Grieks spreekkoor: alles doet rigoureuze keuzes vermoeden.'

Let u eens op de gratuite klankherhaling in het woordenpaar 'rigoureuze keuzes'. Nee, heus, wat schrijven betreft is Ruth Joos een kneus.

En weer bewijst ze wat in de wiskunde bewezen moet worden met de vastelling: 'Daarom blijft deze klassieke Vlaamse tragedie overeind.' Waarom, daarom. Logica voor de meerwaardezoeker? Want, heeft ze het nu over de eerste aflevering van de verfilming van Het goddelijke monster van Tom Lanoye, of over het boek, wat zeg ik, de trilogie zelf?

Geen luisteraar die het weet.  

© Koenraad Goudeseune