Dichtersalfabet Mettes: de D van Degenaar

Wat gebeurt er als iemand een non-recensie schrijft (over Danny Degenaar, maar dat doet er in dit geval niet zoveel toe) waarin hij zich behoorlijk vertilt? Dan krijg je een stuk als dit, van Jeroen Mettes. Over de al dan niet ondermijnde werkelijkheid, en meer literair-wetenschappelijke cliché's. Een schoolvoorbeeld van een goed voorbeeld van vervelend en onsamenhangend proza. Ik citeer:

'Softsurrealisme is niet per se kitsch, maar het deelt met softporno de aantrekkingskracht tot dat wat in naam van de beschaving nog steeds uit het zicht van "het publiek" moet worden gehouden. Iets pathetischer geformuleerd: dat wat een samenleving in principe buiten moet sluiten of marginaliseren om een rationele orde te waarborgen: het "primitieve", irrationele, abjecte, het absoluut hopeloze... Softsurrealisme heeft van verre zicht op de angstaanjagende geslachtsdelen van het onderbewuste, maar i.p.v. ze recht in de ogen te kijken (natuurlijk hebben ze ogen, die verschrikkelijke organen!), werpt het een verhullend, "sfeervol licht" op hen.'

Welke samenleving? Hoezo: in principe? Welke orde? Definieer: primitief, irrationeel, abject, het onderbewuste. Et ce te ra.

En dan deze zin: 'Dit is een goed gedicht, goed geschreven, maar het is niet sterk (om me Samuel Vriezens onderscheid maar eens toe te eigenen).' Inderdaad, de evolutie heeft tig jaar geduurd voordat er eindelijk een Samuel Vriezen opstond om dit onderscheid eens voor ons te ijken. Kullekeskul.

Zo. En nu maar afwachten wat Mettes nog meer moois voor ons in petto heeft!

Update: Uiteraard volgt er dan een reactie, waaruit ik nu citeer: 'Stel je voor dat een gedicht iets anders zou doen dan je geruststellen! Het is een rampzalig cliché, "ondermijnen", jawel. Maar misschien is de hysterie die volgt op het uitspreken ervan dan toch weer een aanwijzing dat er wel wat in zit. Het woord zelf lijkt al iets te ondermijnen, niet in de laatste plaats lees- en spellingsvermogens.' Spellingsvermogens: vooruit. Maar leesvermogen? Ik weet het niet. Volgens mij stel ik nooit eisen aan een gedicht, dus ook niet dat het mij zouden moeten geruststellen. Wel verzet ik mij tegen het wetenschappelijke idee dat wetenschappers zouden weten wanneer iets ondermijnend is. Dat ge-ondermijn is zó context-gebonden, dat er geen sluitende uitspraak over valt te doen. En: hoor ik nu wel of niet tot het 'kleinburgerlijke anti-intellectualisme'? Ik hoop het maar.

Comments

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

Dat van die voorbeelden vind ik mooi.

[Geplaatst door: Dario]

Begrijpend lezen is blijkbaar nogal moeilijk voor Chrétien. Een zinsnede luidt 'Iets pathetischer geformuleerd' zou de verklaring van datgene wat pathetisch geformuleerd wordt dan voor die zinsnede staan? Warempel!

[Geplaatst door: Jolijn]

Chrétien, ga eens gauw jouw eiken ijken.
Kulkoek ontmaskere men bij voorkeur vlijmscherp en foutloos.
En zonder dédain.

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Jolijn, mijn excuses. Ik heb mij hereijkt.

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

Natuurlijk valt er een sluitende uitspraak over ondermijnen te doen, tenminste niet waar er serieus ondermijnd werd. Dat zou immers een stabiele meta-context vereisen. Zo'n sluitende uitspraak over het ondermijnen zou het ondermijnen onder, eh, ondervangen.

Maar ik geloof eerlijk gezegd niet dat Jeroen's alfabet hoge wetenschappelijke pretenties heeft. Op informeel niveau kan ik nog wel wat met dat ondermijnen, al is het dan een cliché - m.i. een stuk minder erg dan het cliché van de ontregelde taal, trouwens, hoewel ik nog niet precies weet waarom ik dat vind.

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

*geen* sluitende uitspraak, dus, in de eerste zin.

[Geplaatst door: Jeroen M]

Nee, precies. Ik heb geen ondermijningsmeter.

[Geplaatst door: Frans-Willem]

He, wat jammer nou! Je neemt je voor niet te reageren en je doet het toch: een ondergraving van jezelf. Ik vond Jeroens stuk over degenaar een van de meest ontroerende, sterker, de meest ontroerende tot nu toe, maar ik geloof dat Breukers het een non-recensie vindt. Dat klopt voortreffffffelijk. Het zijn geen recensies. Samuel, de besprekingen zijn erg weten-schappelijk. Dat wil zeggen: ze gaan over sensitiviteit en weten, en voelen, en plaatsbepaling, en actie, en verzet, en bevestiging, en verandering, en ze zijn toch ook: schappelijk. Dit is de tweede aanval in korte tijd vanuit de onderbuik op Jeroens blog. Wat je onsamenhangend vind, Chretien, is simpelweg wat je niet snapt. Je weet en voelt niet genoeg, dat is het eigenlijk. Poets je tanden, trek jezelf af of terug, knarsetand, maar loop niet zo honds heen en weer tussen wat je zint en niet zint (ik herinner me vette instemming van enkele dagen terug: wie heeft je teruggefloten?). Of kleinburgerlijkheid er bij hoort weet ik niet. Zindelijkheid?
FW

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Bon. De mens kan dan eens instemmen, dan weer oneens zijn. Frans-Willem. Wat een vreemde reactie verder. Maar goed. Weet ik allemaal veel wat er bij jullie speelt. En: mij fluit niemand terug hoor.

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Bent u, trouwens, FW van FW Korsten? Van dat mooie boek over literatuur? Dat vond ik nou eens een.... smaakvol boek. Net als ik de stukken van Mettes vaak smaakvol vind, maar vandaag niet. Jullie zijn zo oneindig veel.... slimmer en erudieter dan die gekke schreeuwer Van Alphen (in Nijmegen, dat weten de Nijmeegse wetenschappers nog wel, de Bij-Bal genaamd). Ik snap niet hoe jullie je met zoveel smaak en klasse nog staande weten te houden tegen deze straatvechter. Of nou ja, FW, na uw reactie begrijp ik dat eigenlijk wel.

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

Frans-Willem: ik kan me in je gebruik van weten-schappelijk wel vinden. Wat die wetenschappelijke pretenties betreft, dacht ik eerder aan iets wat Jeroen al vanaf het begin van zijn blog enkele keren gesuggereerd heeft. In de A van van Andel b.v. heette het:

"
Het feit dat De Man zo goed geïllustreerd kan worden met slechte poëzie (zijn eigen voorbeelden zijn vrijwel altijd canonieke schrijvers als Yeats of Rousseau, hoewel hij een uitzondering maakt voor Archie Bunker) laat zien hoe ver de meest gesofisticeerde literatuurtheorie af is komen te staan van wat De Man elders "naive criticism" noemt: het lezen en beoordelen van gedichten zoals dat al een aantal vermoeiende eeuwen in de pers gebeurt. Natuurlijk verafschuw ik literaire journalistiek in elke betekenis van die term, maar ik geloof ook dat "naïeve kritiek" noodzakelijk is. Tenminste, ik voel een sterke behoefte om te oordelen! (Een ondeugd misschien, die duidt op een autoritaire persoonlijkheid?) Er is weinig plaats voor in mijn proefschrift, maar hier wel.
"

[Geplaatst door: Frans-Willem]

Inderdaad, Chretien, dit was geen smaakvolle reactie mijnerzijds. 'It's a hard rain that's gonna fall', zeg ik, en terwijl een horde mensen zorgelijk naar de hemel kijkt, roept een ander clubje vrolijk: 'Bob Dylan!' Zo noem ik 'aftrekken en honds' bij elkaar en waar velen meteen bedenkelijk (naar hun kruis) kijken, roepen sommigen dan: 'Natuurlijk, Diogenes!' Dat is de figuur die splijt omdat hij het scherpe verschil weet tussen oneerbiedig waarden onderzoeken en geen waarde eerbiedigen. Hij dus de man met de lamp die op klaarlichte dag naar een mens vraagt en die onderzoekt of, wanneer je op straat je honger mag bevredigen, je ook publiekelijk seksuele honger mag stillen -- Zij dus degenen die zeggen dat alles dan maar kan: de cynici. De ene week roep je op je blog: 'Kom kijken mensen, vechtende wetenschappers!' De volgende week: 'Ik snap het niet mensen, kom slaan!' Dat was de discrepantie die mij niet zinde. Het oordeel dat Jeroen zo graag velt kan duiden op een autoritaire trek. Ik denk dat het iets veel fundamentelers betreft: het nemen van een morele verantwoordelijkheid. Dat is het probleem waar men in Europa vanaf Kant, en door een gezelschap als Nietzsche, Heidegger, Arendt, Foucault, mee worstelt: de menselijke beweging is machinaal geworden. Dst is enerzijds fascinerend, anderzijds heeft het verschrikkelijke gevolgen. De poëzie speelt in dit verband mogelijk een fundamentele rol. Juist door oneerbiedig te onderzoeken en het oordeel centraal te stellen begint de blog een esthetisch-politieke gebeurtenis van eh belang te worden. Dat leidt tot rumoer, tot gevechten, en dat is ook goed. Politiek is niet altijd stijl- of smaakvol. Mocht ik u hebben gekrenkt: excuus. Het gaat niet om straatvechten, maar om onderzoek naar waarde. De dunne maar vitale lijn die in dit verband door Diogenes werd getrokken was het die ik wellicht wat te impliciet publiek wilde maken.
Groet!
Frans-Willem Korsten

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Beste FW:

Listige reactie. Waarin de vermeende onwetendheid van de een, de beheerder van dit weblog, wordt afgezet tegen de kennis van de ander, namelijk uzelf. Dat is dé truc om de juiste wetenschappelijke mist over een als wetenschappelijk bedoelde stelling heen te blazen, zoals eertijds bij Toppop, maar dan anders.

En waar u schrijft: 'De ene week roep je op je blog: "Kom kijken mensen, vechtende wetenschappers!" De volgende week: "Ik snap het niet mensen, kom slaan!"' – daar schiet u helemaal naast doel. Ik herinner me niet laatstgenoemde oproep te hebben gedaan. Dat hoeft ook niet, want vorige week bleek wel dat wetenschappers zelf prima in staat zijn om te vechten. Kijk nog maar eens naar de reacties op Jeroens stuk over De Roder. Maar u zegt het wel natuurlijk: Breukers roept op om te gaan slaan. Heel onfris.

U schrijft ook: 'Juist door oneerbiedig te onderzoeken en het oordeel centraal te stellen begint de blog een esthetisch-politieke gebeurtenis van eh belang te worden. Dat leidt tot rumoer, tot gevechten, en dat is ook goed. Politiek is niet altijd stijl- of smaakvol.'

Politiek niet, maar literatuur wel. Stijl en smaak, daarom draait het in de literatuur – in de eerste plaats. Morele en politieke stellingnames komen daar uit voort, niet andersom. De literatuurwetenschap, – deze in flink wat gevallen wassen neus op de academie, waarin men alchemie bedrijft met slecht begrepen filosofen en over de damp die opstijgt, zegt: 'Kijk eens, wat Wij mooie rook maken' – lijkt daar maar niet aan te kunnen wennen, en gooit het op onbeschoftheid (politiek is niet altijd stijl- of smaakvol). Jammer.

met een beste groet, Chr.

[Geplaatst door: Fred Papenhove]

@ Danny Degenaar en Chrétien over alle liefdevolle reacties op de D van Degenaar. Een oud Haags gezegde luidt: "Ze kunnen beter over je fiets lullen dan over je lul fietsen".

[Geplaatst door: Frans-Willem]

Chrétien,
Je zegt: 'Stijl en smaak, daarom draait het in de literatuur – in de eerste plaats. Morele en politieke stellingnames komen daar uit voort, niet andersom.' Waar je bewust overheen leest in mijn misschien listige, maar ik dacht eerder verhelderende reactie (en je leest er overheen om je punt van lw als een wassen neus te kunnen maken) is mijn centrale punt: literatuur onderzoekt de mens- en onmenselijkheid van 'beschaving'. Dat kan geen kwestie zijn van stijl en smaak eerst, tenzij het gaat om connaisseurschap. Daar gaan de wegen dan inderdaad uiteen als op een T-splitsing. Connaisseurs de ene kant, onderzoekers de andere kant op. Dat hoeven overigens geen literatuurwetenschappers te zijn. Ik ken geen genoeg mensen die ik hoogacht als onderzoeker, en die geen wetenschappelijke functie hebben. Vanwaar overigens je agressie jegens lw? Het was die agressie die ik in eerste instantie rook (ik beschrijf mezelf nu als hond) en waar ik op reageerde door te blaffen.
Groet!
FW

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Daar gaan we weer. Nou, vooruit dan. Over de T-splitsing: inderdaad, onze wegen lopen ver uiteen.

Literatuurwetenschap, daar heb ik niets tegen, waarom zou ik? Ik stel alleen: de literatuurwetenschap bestudeert de literatuur, maar schrijft de literatuur niets voor. Dat zou de omgekeerde wereld zijn. U rook geen agressie, u rook mijn afkeer van die omgekeerde wereld.

Tot hier. Chr.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Nou, Chrétien, als het om smaak en stijl gaat, dan had je die opmerking over de Bij-Bal wel achterwege kunnen laten. Elke man die iets minder bekend is dan zijn vrouw krijgt dat soort grappen te verwerken, lijkt me. Dat heeft niets met zijn gedrag of capaciteiten van Van Alphen te maken, die ik overigens niet ken.

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Inderdaad Han, en zo is het. Maar ja, zo gaat dat dus op de universiteit: als iemand het niet hoort, grapjes over hem maken. Overigens was het, in al zijn flauwheid, wel een treffend grapje: Van Alphen en Bal opereerden als ideologische eenheid, en niet op een vriendelijke wijze.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Chrétien, zo gaat het niet alleen op de universiteit, zo gaat het overal. Dichters bijvoorbeeld zijn meestal lang niet zo igetogen als ze zich voordoen, velen barsten van eigenwaan en jaloezie, maar dat is geen reden de dichtkunst te veroordelen. Ik zelf ben tijdig van de universiteit vertrokken, waardoor mijn respect voor wetenschappers onaangetast is gebleven. Ik voel mij altijd nederig en onwetend in hun bijzijn.

[Geplaatst door: Catharina Blaauwendraad]

Ik meen me anders te herinneren dat er wel degelijk wetenschappelijke verschillen in opvatting en benadering tussen Bal en Van Alphen waren.

De opmerking dat zij "als iedeologische eenheid" zouden opereren, en bovendien "niet op een vriendelijke wijze" vind ik, wanneer die ongeboekstaafd blijft, wel wat tendentieus.

En als de eventuele gebeurtenissen waar deze uitspraken naar verwijzen al te verjaard zijn om te boekstaven, waarom dan nog oude koeien uit de sloot gehaald?

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Grappig, Catharina. Tendentieus. Nou gaan we het hebben. Ik staaf boek. Een lezing, van Zizek (geen idee waar ik de accenten kan vinden). Na afloop: iemand uit de zaal had het lef om iets te zeggen wat Bal (moderator) en Van Alphen (ook publiek) mishaagde. Zowel Van Alphen als Bal bleven zo lang hameren op het (bedenkelijke) ideologische niveau van de meneer die iets had gezegd (geen idee wie), tot die bedremmeld zweeg. En Zizek? Ach, die zat erbij en glimlachte. Hij zal wel blij zijn geweest dat hij zulke fijne stoottroepen had. Niks geen oude koe, maar de manier waarop discussies werden en worden beslecht.

En Han: ook ik heb veel respect voor wetenschappers, dat meen ik oprecht. Maar je hoeft het niet overal mee eens te zijn, natuurlijk.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Chrétien, neem bijvoorbeeld Jeroen, die beoordeelt literatuur. Hij is wetenschapper. In veel gevallen kun je je goed vinden in wat hij zegt, of kun je in elk geval waarderen hoe hij het zegt. In het geval van het stuk over Danny Degenaar vind je ineens dat hij over de schreef gaat. Vraag is nu, wanneer is Jeroen wetenschapper en wanneer is hij gewoon criticus.

[Geplaatst door: Hannie Rouweler]

Ik vind literaire kritiek vooral goed voor de literaire kritiek. Het kan er brainstormen over alles & nog wat, uitwisselen van (menings)verschillen. Het kan iets op scherp zetten. Bevestigingen slaan echter snel over in allerlei ontkenningen. Misverstanden gieren de bocht om. Maar wat schiet een gedicht daarmee op?
"Afwas" vind ik een heel leuk en goed gedicht.
Hoe sneller je de universiteit vergeet, hoe beter het is is mijn opvatting.
Juist wat je aangeleerd is, en dat geldt ook voor gedichten schrijven, kun je beter afleren z.s.m. en er iets van jezelf tegenover plaatsen.
Dan kom je terecht bij het ei van columbus.

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Tsja, ik weet niet of ik vind dat hij over de schreef gaat. Volgens mij vind ik dat hij in dit geval wat cliché's uitkraamt. Verder is het wel verfrissend dat Mettes geen criticus is. Ik waardeer zijn werk zeer – 't is daarom dat ik me er ook wel eens druk om maak.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Ik weet dat 'ondermijnen' e.d. cliché's zijn, maar niemand ontkomt aan cliché's, jij hebt je ook wel eens een 'het beklijft niet' laten ontvallen. Ik vind de basis van Jeroens stuk, dat Degenaars gedicht een vrolijk versje is dat verder niets wezenlijks raakt, kloppen. Of dat nu in cliché's is verwoord of niet. Het 'softsurrealisme' vind ik een interessant begrip, hoewel het de potentie heeft om met een jaar of drie een cliché te zijn.

[Geplaatst door: Chrétien Breukers]

Dat is het over drie jaar, of eerder, en zo gaat de literatuur altijd sneller dan de wetenschap. Ach ja.

[Geplaatst door: Hannie Rouweler]

Ik vind het gedicht "Afwas", printje ligt naast mij, een heel goed en aardig, ook vrolijk gedicht.
Ik ben juist blij dat ook de humor - naast alle zware diepgraverij en onderstromen - een plaats heeft in de poezie omdat daarin e.e.a. gerelativeerd wordt. Er zijn natuurlijk dichters, die dat beter doen.
En als Jeroen zich niet ontpopt als een criticus, dan mag hij begrippen zoals softsurrealisme natuurlijk introduceren en zijn we dat misschien over een tijdje ook weer vergeten?
Ik had er nog niet eerder over gehoord en voor mij duidt het de zachte kanten van de werkelijkheid die wrang, wreed onverklaarbaar zijn.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Ik ben altijd zeer blij dat de wetenschap zich met poëzie bemoeit. Het geeft een ander perspectief op de zaak. Als er geen literatuurwetenschap zou zijn, zouden dichters alleen nog maar over elkaar schrijven. Dat is, moet je toegeven, een ongezonde toestand.
Maar het is denk ik onmogelijk dat wetenschap geen normatieve uitspraken doet. Objectieve wetenschap bestaat niet, en objectieve literatuurwetenschap al helemaal niet. Alleen al doordat de ene dichter meer te bestuderen dan de andere velt ze een oordeel. Als literatuurwetenschap bekijkt wat er gebeurt, dan kan het niet anders of ze constateert dat er bij de ene dichter veel gebeurt en bij de andere verdomd weinig. Ze kan daarin natuurlijk fouten maken, omdat ze ook maar een menselijke activiteit is met een beperkte visie, maar daar gaat het niet om. Het gaat erom dat die beperkte visie weer kan worden uitgebreid of in elk geval verschoven, zodat er zich nieuwe perspectieven openen.
Bovendien, wat zouden we ons zorgen maken over literatuurwetenschap die ons de wet voorschrijft. Literatuurwetenschap kan je niet vertellen wat je moet schrijven, en als ze je dat wel kan vertellen, dan was je om te beginnen al niets waard.

[Geplaatst door: Han van der Vegt]

Beste Hannie,
Meen je nu werkelijk dat je tegen elke vorm van literaire kritiek bent? Dat houdt in dat je poëzie absoluut niet serieus neemt. Want als poëzie niet van buitenaf beoordeeld wordt, dan betekent dat dat ze de moeite niet waard is om aandacht aan te besteden. Kijk maar naar de kranten: het feit dat er nauwelijks meer literaire recensies verschijnen betekent heus niet dat men zwijgt uit respect voor de poëzie. Een goede, gezonde poëzie heeft stevige, scherpe kritiek nodig. Niemand is tegen vrolijkheid of relativering, er zijn alleen mensen die vinden dat Degenaars gedicht een slappe vaatdoek is.

[Geplaatst door: Hannie Rouweler]

Beste Han,
Het is heel simpel: ik ben het helemaal niet met je eens.
De poezie heeft goede en verstaanbare gedichten nodig. Vooral in deze tijd. Dat is alles.
Poezie heeft veel gezichten, accoord. Ik ben groot voorstander van allerlei vormen en bepaald niet eenzijdig in mijn opvattingen en keuzes wat ik zelf zoal lees.
Een goede, gezonde poezie krijgt vanzelf lezers (alle lagen van de bevolking wat mij betreft).
Kritiek voegt er weinig aan toe m.i. bovendien is kritiek altijd zeer verdeeld en onbetrouwbaar.