Blaauwendraad – Mettes

Op haar weblog neemt Catharina Blaauwendraad de handschoen op die Jeroen Mettes onlangs voor haar op de grond smeet. Ik citeer: 'Ook weegt creativiteit nog steeds zwaarder dan historisch besef waardoor toekomstige generaties gedoemd zijn op keer op keer hetzelfde wiel uit te vinden. In zo’n tijd is het sonnet, of welke voorgeschreven vorm dan ook, een slijpsteen – zoals ieder voorschrift zou moeten zijn. Verzet omwille van het verzet is een onzinnige modegril van meelopers die zich een rebelse status aan willen meten. Dit leidt tot een schijnvrijheid waarbij iedereen zijn eigen beperkte gelijk van de daken schreeuwt zonder oog te hebben voor het gelijk van de ander.'

Comments

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

Ik krijg op het eerste gezicht niet echt het idee dat de stukken van Jeroen Mettes en van Catharina Blauwendraad over hetzelfde gaan.

Jeroen wijst er op dat het gebruik van sonnetten mogelijk maar niet vanzelfsprekend is, en dus een verantwoording vereist die ze nooit alleen maar aan de formele definities of het historische voorbeeld kan ontlenen. Hij valt trouwens ook het sonnet niet aan. Blauwendraad verdedigd een scherp vormvoorschrift vooral omdat zulke een redding kunnen bieden tegen de willekeur van een tekortschietende scholing. Ze laat daarbij vooralsnog geen strikt poetische noodzaak zien om dan voor het sonnet te kiezen en niet voor, zeg, de limerick, de tanka, de villanelle of de ollekebolleke.

De onderwerpen van de essays lijken dus langs elkaar heen te gaan.

[Geplaatst door: Samuel Vriezen]

(Verdedigt met een T, natuurlijk.)

[Geplaatst door: Catharina Blaauwendraad]

Mijn stuk is nadrukkelijk geen directe reactie op het stuk Jeroen Mettes (wel door zijn inzichten geïnspireerd en met de mogelijkheid tot dialoog) en bovendien geen pleidooi voor het sonnet op zich, maar meer een uiteenzetting waarom ik zelf voor die vorm gekozen heb. Verder stoei ik nu met het vervolg van het stuk en merk dat ik meer heb aangehaald dan ik had voorzien.

[Geplaatst door: Jeroen Mettes]

Ik zal het nog maar eens zeggen: ik heb volgens mij geen handschoen voor de voeten van Catharina Blaauwendraad gegooid; ik heb in feite haar bundel niet eens besproken! Ik kon dat Rawie citaat gewoon niet laten liggen... Waarmee ik helemaal niet wilde suggereren dat Blaauwendraad Rawiaans (?) schrijft, laat staan haar daarvan te beschuldigen; in tegendeel: ik denk dat een aantal dingen die hij daar zegt helemaal niet opgaan voor het grootste deel van de bundel (zoals de door hem geprezen "directheid").
Maar we hebben het nu in ieder geval over de dingen waarvan ik hoopte dat we het daarover konden hebben, dus: hoera.

Ik kan me bij de wonderbaarlijke ontdekking van de vaste vorm veel voorstellen in de context van mager, vrijblijvend poëzieonderwijs, of in een fastfoodcultuur überhaupt. Wat ik wel interessant vindt is hoe de ontdekking van het sonnet wordt geënsceneerd -- een ontmoeting met een lexicon --, en dat de definitie die gegeven wordt wel heel erg beperkend is: "SONNET is een liefdesgedicht..." Dan moeten toch al een aantal sonnetten van Shakespeare afvallen, net als de "Holy Sonnets" van John Donne, om van wat na de Renaissance met de vorm gedaan is maar te zwijgen.

Ik denk dat dit goed aangeeft dat het door Catharina geprezen "historisch bewustzijn" niet direct iets is dat we vinden in een lexicon, een woordenboek, of een encyclopaedie; we vinden het zelfs niet per se in een geschiedenisboek. Kennis over het verleden is immers nog geen historisch bewustzijn, evenmin als geschiedenis zich laat reduceren tot het verleden. Historisch bewustzijn gaat heden, verleden en toekomst aan. Het is de verhouding waarin wij, hier en nu, tot het verleden staan. We beslissen wat het waard is om te behouden en wat niet, met het oog op de toekomst. Het is pas in het maken van dergelijke keuzes dat er überhaupt zoiets als "ons" verleden kan bestaan en dat we mogen hopen op een toekomst. Het gaat dus om een keuze die we maken in het heden. Catharina geeft heel duidelijk aan waarom ze heeft gekozen voor een vaste vorm als het sonnet, en beschrijft die keuze als een vorm van verzet tegen een bepaalde tendens in de hedendaagse cultuur. Leve het historisch bewustzijn!

Tegelijk wil ik benadrukken dat een keuze ook altijd iets creatiefs in zich heeft voor zover elke keuze op de toekomst gericht is. Creativitiet en historisch bewustzijn lijken me allerminst tegengesteld aan elkaar. Goed: de vorm van het sonnet laat zich niet goed rijmen met het heden, en juist dat maakt haar relevant voor het heden, als vorm van verzet. (Vat ik zo de laatste alinea goed samen?) Maar als de oude vorm slechts functioneert als verzet tegen het heden, blijft het dan niet bij een (letterlijk) reactionair gebruik? Het verleden wordt dan gewaardeerd om niets anders dan zijn eigen verleden tijd, en een hopeloos engagement met een wereld die niet terugkomt staat in de weg van wat hopelijk nog kan komen.

Dat is een quasi-metafysische, gecompliceerde manier om te zeggen wat ik in mijn stuk al zei: de vorm wordt steeds weer anders ingezet of ingevuld; er worden nieuwe verlangens in geïnvesteerd; want wie zit te wachten op een poëzie zonder verlangen, zonder "noodzaak"? Het gebruik van de vorm moet dan ook niet zozeer worden gerechtvaardigd vanuit het heden of het recente verleden ("je kunt nu, sinds de Vijftigers, niet meer zo schrijven"), maar vanuit een geprojecteerde toekomst. Is dit niet de vraag die elke dichter zich bij elk gedicht in ieder geval impliciet stelt: "Wat zal het hebben toegevoegd?"

[Geplaatst door: Herlinda Vekemans]

Mag ik het (zoals Peter W. op het vorige log ook al aangaf) toch een droevige keuze vinden, een tekst over een achterflap van een debuutbundel zonder verwijzing naar de bundel zelf? De meest aangewezen reactie van de koppige lezer van je tekst lijkt me: de bundel lezen! (ik ben uiteraard een koppige lezer, dus ik ga al die sonnetten lezen)

[Geplaatst door: Jeroen Mettes]

Dat is een mooie reactie toch? Stay koppig.

[Geplaatst door: Nanne Nauta]

Mag ik bij deze Catharina, beschermheilige van Utrecht, bedanken voor de stukken over sonnet en dergelijke? Ik sta er achter en ga voortaan daar lekker naar verwijzen.

Nanne